شایعه همزمانی طوفان و زلزله
توفان‌های گرد و خاکی تهران، چند سالی است که گریبان شهر را گرفته،
هر چند ماه یک بار، بادی از زمین‌های نه چندان دور، شروع به وزیدن
می‌کند و ذرات خاک آزاد و رها از هر پوششی را بلند می‌کند و می‌آورد به
شهر. توفان دوشنبه شب تهران، به شب گذشته هم رسید و تهران دو شب متوالی را
با گرد و خاک گذراند.
زایش بیابان‌های مرکزی، اطراف استان‌های مرکزی که تهران هم شاملش می‌شود، پررنگ‌ترین دلیل خاک خوردن مردم شده. توفان که شروع می‌شود، شهر پر ترافیک، تبدیل به متروکه‌ای خالی از سکنه می‌شود، همه به خانه‌های‌شان پناه می‌برند، پنجره‌های دوجداره‌شان را می‌بندند و همه منافذ ورودی به خانه را کیپ می‌کنند تا کمتر سرفه کنند و سوزش گلو داشته باشند.
توفان‌های دو شب گذشته تهران، تنها خسارت مالی در پی داشت، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران از خسارت‌ها به داربست‌ها و درختان به «اعتماد» گفت.
احمد صادقی، با تایید پیش‌بینی ادامه‌دار بودن توفان در غروب سه‌شنبه گفت: خسارات دوشنبه، زیان جانی به همراه نداشت، خسارات مالی چندانی هم به بار نیاورد، در حد افتادن چند داربست و شکستن چند درخت بود که همه جمع‌آوری شدند. برای سه‌شنبه هم پیش‌بینی در حد توفان دیشب بود با همان حدود سرعت، بین ٧٠ تا ٨٠ کیلومتر در ساعت که به همراه بارندگی و گرد و غبار تکرار شد. او همچنین در خصوص آماده‌باش دستگاه‌های مرتبط با حوادث غیرمترقبه به گفت: به همه دستگاه‌های مرتبط با خدمات شهری و دستگاه‌های فعال در حوزه امداد و نجات هشدار داده شده، همچنین از هموطنان خواهشمندیم به خاطر کاهش دیدی که اتفاق می‌افتد، زمان رانندگی دقت بیشتری کنند، از کنار سازه‌هایی که احتمال افتادن‌شان هست، دوری کنند. همچنین در این ایام تا جایی که ممکن است از تردد در سطح شهر خودداری کنند، بد نیست که ساعات قبل از توفان هم در چینه‌های خانه‌های‌شان، پشت بام و بالکن‌های‌شان اجسامی را که ممکن است با وزش باد به خیابان پرتاب شوند، جمع‌آوری کنند. فراگیر بودن سامانه وزش باد در کشور، بیش از استان تهران و استان‌های مرکزی است، سامانه باد از سمت غرب و جنوب غرب کشور هم در حال وزش است که استان‌های غربی را غبارآلود کرده است.
رییس سازمان پیش‌بینی هواشناسی با اشاره به این سامانه به «اعتماد» گفت: جریان شدید وزش باد و گرد وخاک در استان‌های ایلام، کرمانشاه، خوزستان و لرستان داشتیم، انتظار داریم به سمت جنوب و غرب که می‌رود، به صورت واگرا از شدتش کم شود. این سامانه در حال گذر که منشا آن عراق است، گردو غبارش فراگیرتر است. از عراق آمده. المان‌هایی از این سامانه در مناطق مرکزی کشور مثل استان‌های قم، مرکزی و اصفهان و شرق یزد هم دیده می‌شود. اما چیزی که مانع از رسیدن این سامانه به قسمت‌های مرکزی‌تر کشور می‌شود، ارتفاعات زاگرس است. گذر از زاگرس سه هزار متری برای این سامانه مشکل است. انتظار داریم به سمت جنوب شرق منتشر شود و احتمال ضعیف دارد که به سمت تهران بیاید.
احد وظیفه از انتظارات هواشناسانه‌اش در خصوص هوای تهران گفت: در خصوص تهران، با توجه به کمتر شدن شدت باد در روز سه شنبه، انتظار وزش باد را داریم، با کمی بارش. رعد و برق‌های دوشنبه، چسبناکی زمین را بیشتر کرده. باد در سه‌شنبه هم با همان سرعت ١٥ تا ٢٠ متر بر ثانیه می‌وزد که در حالت بیشینه‌اش ٥٠ تا ٧٠ کیلومتر در سطح زمین خواهد بود. برخی مناطق هم مثل گیلان دچار آب گرفتگی خواهند شد. او در خصوص تفاوت توفان دوشنبه و سه‌شنبه تهران گفت: توفان دوشنبه در سطح زمین یکنواخت نبود، این عدم یکنواختی باعث تاثیر بیشتر در سطوح پایین‌تر می‌شود. در مورد منشأ باد تهران، باید بگویم منابع داخلی، عامل آن بوده، که از جنوب غرب تهران و جنوب البرز و شمال استان مرکزی منتقل شد و منطقه میانی کشور را بیشتر تحت تاثیر قرار داد. در واقع بیابان‌های اطراف تهران، منشأ توفان دوشنبه تهران بود اما گرد و خاکی که سه‌شنبه به جریان افتاد، بیشتر منشأ خارجی داشت.
هشدارها، وحی منزل نیستند
وظیفه، در خصوص پیش‌بینی گرد و خاک کمتر روز دوم تهران اعلام کرد: ما برای سه‌شنبه شدت باد کمتری پیش‌بینی کردیم، البته این هشدارهایی که اعلام شد، هشدار است و هشدارها هم وحی منزل نیستند، برای اعلام آمادگی مردم و دست‌اندرکاران است. انتظار باد دوشنبه را برای تهران نداریم. مناطق جنوبی استان، درگیر گرد و خاک می‌شوند، اما مناطق شمالی کمتر.
چینش باد در روز دوشنبه، شدیدتر بود، یعنی تغییرات باد و نوسان باد زیاد بود، خود همین تغییرات، باعث ایجاد تلاطم و بروز جریان‌های مختلف از سمت و سوی مختلف است، ایجاد لرزش هم از عوارض این ناپایداری است، اما جریان یکنواخت‌تر، وزش آرام‌تری را به همراه خواهد داشت. جریان باد سه‌شنبه تهران از سوی شمال غربی ست به سمت جنوب شرق تهران، یعنی از سمت البرز به سمت ورامین. «باد و گردو خاک از چهارشنبه صبح تمام می‌شود و آخر هفته افزایش دو، سه درجه‌ای دما خواهیم داشت.»
او به رصد ماهواره‌ای اشاره می‌کند و علت‌یابی خیزش گرد و غبار در سال‌های اخیر را به پوشش گیاهی منطقه مرتبط می‌داند. وظیفه گفت: در سال گذشته و سال جاری از نظر خشکسالی در وضعیت مطلوبی نبودیم، بارش کشور کمتر از ایده‌آل بوده، اما از نظر سامانه‌های جوی تغییر خاصی نمی‌بینیم. اما اینکه باد به توفان تبدیل می‌شود، نشانه این است که بستر زمین مهیا‌کننده این مساله است، اگر نگاهی به باد شدیدی که در منجیل داریم، بیندازیم، با وجود باد شدید، بستر زمین گردو غبار مهیا نمی‌کند، اما همان باد در سیستان و بلوچستان، یا در عراق گردوخاک ایجاد می‌کند، کمتر بودن چسبندگی ذرات خاک، سست بودن ذرات و فقدان پوشش گیاهی از عوامل تشدید‌کننده خیزش گردو خاک است.
کاهش میزان رطوبت در عمق خاک، تغییر پوشش گیاهی، تغییر کاربری زمین، همه را با تصاویر ماهواره‌ای می‌توان دید، کافی است مقایسه کنیم ببینیم پوشش منطقه‌ای‌مان چه تغییری کرده، بیایان ایجاد شده، یا درخت قطع شده. اگر یک درخت را از جنگلی قطع کنیم به راحتی با تصاویر ماهواره‌ای می‌توان این را تشخیص داد.
توفان ربطی به زلزله ندارد
شایعه همزمانی توفان و زلزله، شایعه‌ای بود که دوشنبه شب، ساعاتی بعد از توفان تهران، در شبکه‌های اجتماعی و مجازی، دست به دست می‌چرخید و خبر از اعلام رسمی وقوع زلزله اصلی تهران در نیمه‌شب سه‌شنبه می‌داد. اما وقوع دو زلزله کوچک در طالقان و فیروزکوه همزمان با توفان، شایعه مرتبط بودن زلزله و توفان را قوت بخشید. اما احمد صادقی، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، در ادامه سخنانش، از بی‌ربط بودن این ارتباط سخن گفت: از لحاظ علمی ثابت نشده که همراه با توفان زلزله هم داشته باشیم، این همه در زاهدان توفان داشتیم، اما هیچ موقع زلزله نداشتیم. همیشه گفته شده زلزله قابل پیش‌بینی نیست، نمی‌شود ساعتش را گفت، کسی هم نمی‌تواند خلافش را ثابت کند که زلزله نمی‌آید. همانقدر که پیش‌بینی وقوع دقیقش غیرعلمی است، پیش‌بینی به وقوع نپیوستنش هم غیرعلمی است.
تهران روی گسل قرار دارد، هر ١٥٠ تا٢٠٠ سال فعالیت بالایی داشته، بحث زلزله باید برای مسوولان و شهروندان تکرار شود تا آمادگی مقابله با آن ایجاد شود، اما همزمانی توفان گردو غبار با زلزله بحثی غیرعلمی ست. تعطیلی معادن شن و ماسه روز سه‌شنبه، از مصوبات جلسه کمیته هماهنگی مواقع اضطرار آلودگی هوا بود که در پی وقوع توفان و گردو غبار در تهران اتفاق افتاد. اما واکنش‌های مردم در شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خبری، هم جای تامل داشت. مردم شهرهای غرب کشور که همیشه از گرد و غبار رنج می‌برند، ورود گرد و خاک به تهران را به فال نیک می‌گیرند، فالی که توجه مسوولان را درپی دارد. عده‌ای هم با نقد عملکرد سازمان هواشناسی، از پیش‌بینی‌هایی سخن گفتند که همیشه عقب‌تر از واقعیت بود.
کاربری در این خصوص نوشته بود: من یک بار ندیدم که هواشناسی درست پیش‌بینی کند؛ دیگری اعلام کرده بود: هیچ تکنولوژی هواشناسی با این همه پارازیت کار نمی‌کند. دیگران هم با زیرسوال بردن آسیب‌هایی که به محیط زیست و زمین‌های کشاورزی وارد شده و تغییر کاربری‌های رخ داده، نوک پیکان را سوی بی‌توجهی مسوولان نسبت به محیط زیست و مباحث بیابان‌زایی گرفتند: «وقتی که زمین‌های کشاورزی و جنگل‌ها به بهانه ساخت و ساز و ویلاسازی و... نابود می‌شوند، باید بدتر از اینها سر مردم بیاید.»
جایی هم کسی خبر از کوچی قریب الوقوع داده، کوچ از شهر بزرگ به منطقه‌ای با آسمان صاف و آبی پاک: «دیگر کم‌کم باید گفت شرایط به حدی دارد دشوار می‌شود که چاره‌ای جز کوچ به مناطق دیگر زمین برای‌مان باقی نمانده.»
